Schiedam

Ruim een jaar liggen er nu twee bajesboten in de Merwehaven in Rotterdam. Op 150 meter afstand ligt de eerste woonflat, met daarachter de woonwijk Schiedam-Oost. Sinds de zomer van 2004 wisten al 11 gedetineerden van de boten te ontkomen. Acht werden gepakt en weer opgesloten, drie werden niet teruggevonden. De bewoners van Schiedam-Oost zijn bang, de politiek maakt zich zorgen. Wat is het verhaal achter de bajesboten? Wie zijn er opgesloten? Yorick Haan, fractievoorzitter van de SP in de Schiedamse gemeenteraad, weegt een aantal zaken af en komt tot de conclusie dat de bajesboten naar een andere plek moeten.

De bewoners zijn slecht geïnformeerd door Justitie en zijn bang, de beveiliging laat te wensen over en en de menselijke waardigheid van de mensen die zijn opgesloten wordt aangetast. Allemaal redenen om je tegen de boten te verzetten.

Om bij de laatste reden te beginnen: de waardigheid van de mensen op de boten. De mensen die vragen om sluiting van de bajesboten, willen ook dat de grenzen worden opengesteld voor alle vluchtelingen. Er is in Nederland een weloverwogen immigratiebeleid, al schiet Verdonk vaak door. De SP is van mening dat niet alle vluchtelingen zonder meer toegelaten kunnen worden. De illegale vreemdelingen die zijn opgesloten op de bajesboten, zijn geen poltieke vluchtelingen of oorlogsvluchtelingen. Het zijn mensen die naar Nederland zijn gekomen om in de bouw of in de kassen te werken. Uitgebuit door koppelbazen die ver onder het minimumloon betalen. Uitgebuit door huisbazen die veel te hoge huren vragen voor veel te kleine kamertjes die ook nog eens gedeeld moeten worden met vele andere illegalen. Deze mensen keren vaak, als ze dat al lukt, gedesillusioneerd weer terug naar het land van herkomst. Of ze trekken verder naar een ander Europees land, in de hoop daar anders behandeld te worden.

Velen van hen weten dat ze de immigratiewetten van de verschillende Europese landen overtreden en nemen het risico op de koop toe. In Nederland betekent het dat je uitgezet wordt naar het land van herkomst of het land waar een eventuele asielprocedure is opgestart. Het gemeenschappelijke kenmerk van de bewoners van de Detentieboten is, dat zij geen verblijfstitel hebben. Daarnaast hebben ze ook met elkaar gemeen, dat ze géén criminelen zijn. De detentie is geen straf, het is het afwachten van de uitzetting. Ze zitten in vreemdelingenbewaring. In de wet heet dat "Een tijdelijke maatregel ter fine van uitzetting".

Het verblijf op de boot kan enkele maanden duren. In die tijd probeert de IND een paspoort of een eenmalig terugreisvisum te verkrijgen voor de vreemdeling. Lukt dat niet, dan wordt de vreemdeling weer vrijgelaten met een aanzegging om Nederland binnen 24 uur te verlaten. Weinig van deze vrijgelaten vreemdelingen verlaten Nederland ook echt, ze duiken onder in de illegaliteit. Uit onderzoek van het ministerie van Justitie blijkt dat dat vaak gepaard gaat met kleine criminaliteit: werken zonder de daarvoor benodigde vergunning, illegale onderhuur, kleine diefstallen om te voorzien in het levensonderhoud, enzovoort.

De SP vindt dat illegale vreemdelingen moeten worden uitgezet. Als dat niet onmiddellijk kan, omdat bijvoorbeeld de juiste papieren ontbreken, dan moet de uitzetting toch zo snel mogelijk plaatsvinden. Een maandenlange opsluiting op detentieboten past niet in dat idee.

De SP vindt ook dat alle asielzoekers die voor 1 april 2000 in de procedure gingen een verblijfsvergunning moeten krijgen. Dit kabinet met Verdonk voorop denkt daar anders over en ziet de uitgeprocedeerde asielzoekers het liefst zo snel mogelijk vertrekken. Een dergelijke asielzoeker die een aanzegging heeft gekregen om het land te verlaten, ziet de minster als illegale vreemdeling. Daar is de SP het dus niet mee eens.

Ons land is klein en dichtbevolkt, daarom hebben we duidelijke regels gemaakt wie hier mag verblijven en wie niet. Iedereen die een beter bestaan in Nederland denkt op te kunnen bouwen die kan zich melden om als asielzoeker toegelaten te worden. Iedereen die buiten de procedures probeert te blijven wordt gezien als illegale vreemdeling.

Het liefst ziet de SP dat de detentieboten niet nodig zijn. Dat alle geharrewar rond illegale vreemdelingen niet nodig is. Verschillende actiegroepen hebben actie gevoerd om de detentieboten om die reden weg te krijgen. Dat is niet gelukt. Het kabinet en de Dienst Justitiële Inrichtingen zijn onvermurwbaar. De boten blijven in gebruik, hoeveel actie er ook tegen gevoerd wordt.

Ondertussen zijn al elf vluchtpogingen ondernomen. Elke keer wordt met groot machtsvertoon geprobeerd de ontsnapte gevangene weer op te pakken. Alsof een levensgevaarlijke crimineel ontsnapt is wordt er jacht gemaakt. Helikopters boven de wijk, grote aantallen politieauto's en een enorme politiemacht worden ingezet om de ontsnapten te achterhalen. Dat is acht keer gelukt, drie keer niet. Na elke ontsnapping worden nieuwe beveiligingsmaatregelen genomen, waardoor de situatie aan boord steeds nijpender wordt.

Eerst was het niet meer dan het dichtmaken van openingen die door de eb- en vloedwerking ontstonden. Later werden de kooien die gebruikt worden om de gevangenen te luchten beter dichtgemaakt en voorzien van doeken om inkijk te voorkomen en werden de luchttijden ingekort en moeten de gevangenen steeds langer in de kleine cellen doorbrengen. Na de achtste ontsnappingspoging werden de boten helemaal in kooien gebouwd, omdat bleek dat de tralies voor de ramen makkelijk te verwijderen waren. Toch is daarna nog drie keer een ontsnappingspoging gewaagd. Zelfs de superstrenge maatregelen die er nu zijn, werken blijkbaar niet. In plaats van boten waar de uitzetting afgewacht wordt zijn het drijvende forten geworden waar de omstandigheden aan boord meer en meer beginnen te lijken op Guantanamo Bay.

De SP in Schiedam is er van overtuigd dat de boten op een andere plek eenvoudiger te beveiligen zijn, zodat de omstandigheden aan boord nog enigzins fatsoenlijk zijn. De menselijke waardigheid van de gevangenen mag niet uit het oog verloren worden! Reden voor de SP om actie te ondernemen. Waarschijnlijk is er een meerderheid in de Tweede Kamer van te overtuigen dat het zo niet langer kan. Sluiting van de detentieboten kan niet op een meerderheid rekenen, het verbeteren van de omstandigheden misschien wel. Een petitie kan dan uitkomst bieden, om de Tweede Kamer op de hoogte te brengen van de mening van de Schiedammers.

Om het draagvlak voor de petitie al vanaf het begin groot te maken heeft de afdeling er voor gekozen om samen te werken met de bewonersvereniging. De Bewonersvereniging Schiedam-Oost (BVSO) laat zich vooral leiden door de gevoelens onder de bewoners, maar deelt de mening dat een verplaatsing een oplossing is voor beide problemen. Zowel de wijk als de gevangenen zijn gebaat bij een verplaatsing naar een locatie waar de beveiliging eenvoudiger te regelen is.

Toen Justitie de gemeente Rotterdam vroeg om mogelijke plaatsen om de bajesboten af te meren is onderzoek gedaan naar zes of zeven locaties. Om politieke redenen is toen gekozen voor een plek in de buurt van de bewoonde wereld. Op die manier is voor iedereen goed zichtbaar dat het college van Rotterdam het kabinet steunt in haar streven om illegale vreemdelingen het land uit te krijgen.

De omwonenden maken zich zorgen over hun veiligheid. Er liggen op 150 meter van de wijk twee forten te water en elke keer dat iemand probeert te onstnappen wordt een politiemacht ingezet die het ergste doet vrezen. Een aantal bewoners is zelfs bang het doelwit te worden van een gijzeling. "Een kat in het nauw maakt rare sprongen," is de redenering in de wijk. Tot nu toe is er nog niets voorgevallen, toch blijft de angst bestaan. De communicatie naar de bewoners, zo begon ik mijn verhaal, is van het begin af aan slecht geweest. Voor veel mensen is nog steeds niet duidelijk wie er nu eigenlijk op die boten zitten.

De petitie werd door zo'n vijfhonderd mensen getekend. Deze mensen zetten hun handtekening onder de eis dat de boten verplaatst moeten worden. Om twee redenen: de veiligheid(-sgevoelens) in de wijk moeten verbeteren, maar ook de omstandigheden van de mensen die zitten opgesloten.

De petitie werd op dinsdag 27 september aan de commisie voor Justitie van de Tweede Kamer aangeboden. Samen met de petitie werd ook een motie van de gemeenteraad aangeboden. In die motie vraagt de Schiedamse raad om verplaatsing van de bajesboten om dezelfde redenen die door de bewoners zijn aangevoerd. Nog diezelfde week vroeg een Kamermeerderheid de ministers Donner en Verdonk om opheldering, de commissie wil een reactie van de ministers op de petitie en de motie. Of een Kamermeerderheid ook zal pleiten voor verplaatsing, moet nog blijken. Duidelijk is in ieder geval dat de petitie en de motie al meer hebben losgemaakt dan de acties om de boten te laten verdwijnen. De kans dat de gevangengezette illegale vreemdelingen worden vrijgelaten is nul, de kans dat de omstandigheden voor gevangenen en wijk worden verbeterd is een stuk groter.

Yorick Haan
fractievoorzitter SP Schiedam

Reageren op dit artikel? Stuur een e-mail aan Yorick Haan: yhaan@sp.nl.